Ooltgensplaat - Voor je ligt column 'Heeft grammaticaonderwijs meerwaarde?', van Arieke Diepeveen (23). Zij is sinds 2014 een gecertificeerd gewichtsconsulent. Arieke: "Ook ben ik in 2018 afgestudeerd als lerares Nederlands. Dat is een groot voordeel bij het coachen van mensen. Gezonde voeding is namelijk belangrijk voor lichaam en geest." Lees hieronder haar column. Deze verschijnt onder rubriek Overig/Column op iGOnl.

Heeft grammaticaonderwijs meerwaarde?

"Als je de geschiedenis van het grammaticaonderwijs bestudeerd, staat in de periode 1970-2000 de zingeving van de traditionele grammatica ter discussie. Tot op de dag van vandaag wordt dat nog op dezelfde manier onderwezen. Zijn er dan geen nieuwe taalkundige inzichten? Volgens Rijt (2016) zijn deze er wel, maar wordt er niks mee gedaan. Hij introduceert een nieuw taalkundig concept waarbij wordt gekeken naar valentie. Hij pleit voor deze nieuwe manier, zodat het begrip van taal en taalstructuren bij de leerlingen verhelderd kan worden.

Er is al decennialang aanhoudend kritiek op de schoolgrammatica binnen het schoolvak Nederlands. De stof is niet betekenisvol, bestaat veel uit ezelsbruggetjes en leidt niet tot het gewenste inzicht. Ook is het grammaticaonderwijs jarenlang onveranderd gebleven. Nieuwe taalkundige inzichten worden niet toegepast, terwijl dat juist kan leiden tot een beter begrip van taal bij leerlingen. Dit komt, omdat grote leergangen niet voorop willen lopen in het aanbieden van alternatieve didactische middelen en ook is er een groep docenten die pleit voor de traditionele grammatica. De grammaticadidactiek is dus verouderd. Het dateert nog uit de tijd van Den Hertog in de negentiende eeuw. Er moeten manieren worden gevonden om de kloof te dichten tussen de schoolgrammatica en de wetenschappelijke taalkunde.
In de traditionele grammatica snappen leerlingen vaak niet dat bepaalde zinsdelen door werkwoorden worden opgeroepen, terwijl andere zinsdelen vrij aan een zin worden toegevoegd. Valentie kan hier verandering in brengen. Dit is ook wel ‘rollen’: elk zelfstandig werkwoord roept op grond van de betekenis rollen op die nodig zijn voor het uitvoeren van en handeling. Dit rollen corresponderen met het meewerkend voorwerp, onderwerp en lijdend voorwerp. Leerlingen kunnen dat beter begrijpen. In sommige contexten kan valentiereductie optreden. In dat geval moet je inzien dat in zulke contexten de kale valentie van het werkwoord niet veranderd is, maar dat er een voorwerp weggelaten is.
Voordat je leerlingen laat nadenken over de rollen van het werkwoord, moeten zij eerst het zelfstandig werkwoord kunnen opsporen. Dit soort werkwoorden delen namelijk de rollen uit. De volgende stap is om grip te krijgen op de rollen die het werkwoord uitdeelt. Betekenis is het uitgangspunt. De rollen die worden uitgedeeld, komen overeen met de traditionele zinsontleding.
Het grammaticaonderwijs moet oog hebben voor twee punten, namelijk: leerlingen moeten bewust worden gemaakt over hoe taal in elkaar zit en hoe die kennis in de praktijk gebruikt kan worden. Ze moeten dus bewust taalvaardig worden en dat kan door middel van grammaticaonderwijs. Dit kan alleen als nieuwe taalkundige inzichten worden toegepast.

Ik ben het met de dhr. Rijt eens dat het grammaticaonderwijs verouderd is. Door de bestudering van de geschiedenis van dit soort onderwijs zie je na het jaar 2000 een stagnatie. Het is tijd voor iets nieuws. Dit nieuwe inzicht zou het vak Nederlands opfrissen."

Literatuurlijst:
Rijt, J. (2016). De meerwaarde van valentie als taalkundig concept binnen het grammaticaonderwijs. Levende talen, 7, 7-10

Arieke Diepeveen