Regio - Op 5 september 2018 worden de Haringvlietsluizen op een kier gezet en wordt de natuurlijke verbinding tussen de zoute zee en het zoete Haringvliet gedeeltelijk hersteld. Natuurmonumenten laat in een serie artikelen zien wat dit voor de natuur betekent. "Langzaam zakt zijn laars weg in de modder en wordt het steeds moeilijker het evenwicht te bewaren. Het slik zuigt en zuigt, de laars zakt en omvallen lijkt onvermijdelijk. De vogels rondom blijven onverstoorbaar eten, een mug valt aan en opeens is daar die grote grijns; de man heeft los weten te komen...." Lees hieronder verder.

De Korendijkse Slikken

"Slikkerig, glibberig en nat. Rondlopend over de Korendijkse Slikken lijkt het verhaal onzinnige borrelpraat. Struiken en ruigte bepalen het beeld. Gerwin Geertse, boswachter van Natuurmonumenten weet wel beter. ‘Nog dit jaar krijgt dit natuurgebied een enorme opknapbeurt. Kern is dat we het water weer terugbrengen in het gebied. Ook voor de Scheelhoek staat het nodige op het programma, maar daarover later meer.’"

Van slik naar struweel

"Na de afsluiting van het Haringvliet zijn de Korendijkse Slikken verdroogd", legt Geertse uit. "Door het grotendeels wegvallen van het getij – van 1.50 meter toen naar 30 centimeter tijverschil nu – werden de slikken niet langer overspoeld en kwamen permanent droog te liggen. Ze verdroogden en verruigden. Slikvlakten en water maakten plaats voor struweel en ruigtekruiden. En inderdaad. Banjerend over de Korendijkse Slikken is – op twee grote kreken na – het water ver te zoeken. De plantengroei is bijna saai; guldenroede overheerst."

Vogels of vogels

‘Vroeger, voor de sluiting van het Haringvliet (1970) miegelde het van de steltlopers. Tureluurs, kemphanen en kluten bijvoorbeeld. Nu onvoorstelbaar. Niet dat er geen vogels meer zijn hoor. Hoor je die merel, tjiftjaf en roodborst? Leuke vogels die je in een park zou verwachten, maar niet in een gezond zoetwatergetijdengebied’, brengt Gert Huijzers naar voren. Huijzers loopt al bijna 50 jaar rond in het natuurgebied en telt als vrijwilliger van Natuurmonumenten al jarenlang de vogels, vlinders en andere dieren. Omdat deltanatuur in Europa steeds zeldzamer wordt, is het Droomfonds in het leven geroepen. Een plan om het hele Haringvliet weer een gezonde, echte delta te maken.

Natter

Op de Korendijkse Slikken gebeurt dat met drie ingrijpende maatregelen, legt de boswachter Geertse uit. Alle drie beogen vernatting. De oevers van de 2 twee grote kreken worden met 50 centimeter verlaagd waardoor ze weer onder invloed van het getij komen te staan. ‘Binnen de kortste keren zul je hier weer allerlei steltlopers, vogels op hoge poten, zien foerageren. Die slikvlakten zitten natuurlijk vol vogelvoer’, voorspelt Geertse. Ook lepelaars voelen zich thuis. Kenmerkende planten komen terug, waaronder de schitterende, knalgele spindotters, planten die op dotterbloemen lijken. Daarnaast worden verlande kreken uitgegraven zodat het water van het Haringvliet makkelijker kan binnen komen. Tegelijkertijd wordt met een nieuwe stuw terugstromen belemmerd. Het hele gebied wordt daardoor natter, precies zoals hoort bij een deltagebied. ‘Daarbij houden we natuurlijk rekening met de historische bodemopbouw en vooral ook de bijzondere dieren en planten die er nu nog zijn, maar het steeds moeilijker hebben. Zoals de Noordse woelmuis en de zandhommel.

Tiengemeten

Op Tiengemeten is goed te zien hoe mooi de natuur wordt als je het water weer vrij spel geeft. Ook daar is een enorme kreek gemaakt en is de grond verlaagd. De vogelrijkdom is onvoorstelbaar. Het hele jaar door maken duizenden vogels ‘van allerlei pluimage’ gebruik van het eiland. Vissen paaien, kikkers kwaken n ook bijzondere (ongevaarlijke) wilde bijtjes vliegen rond. [Woorden: 62] Piepers Ook de Scheelhoek krijgt een enorme natuurimpuls, zeg maar oppepper. Het natuurgebied pal naast de Haringvlietsluizen wordt uitgebreid met 80 hectares. De nieuwe natuur ligt tussen het natuurgebied en het Zuiderdiep. ‘Hier stonden tot voor kort nog piepers, tarwe en andere akkerbouwgewassen. Dit jaar gaan we het omvormen tot een dynamisch getijdengebied. Steltlopers en biezen in plaats van aardappels en tractoren.’ De belangrijkste ingreep is het graven van twee enorme kreken waardoor het water vanuit het Zuiderdiep, dat ook een tijverschil van 30 centimeter kent, het gebied binnen kan stromen. Tegelijkertijd wordt het maaiveld flink verlaagd. Geertse: ‘Ook hier zullen dus slikvlakten vol vogels en bijzondere planten als klein vlooienkruid, slijkgroen en rode waterereprijs ontstaan. Voor veel mensen zijn die planten wellicht onbekend, maar heus; ze zijn mooi en heel zeldzaam. ‘

Droom

Door de uitbreiding met het landbouwgebied, althans het tot slikvlakten en kreken omgevormde gebied, wordt Scheelhoek een compleet zoetwatergetijden gebied; het huidige rietmoeras en de nieuwe natuur vullen elkaar mooi aan. Ondertussen is het avond geworden op de Korendijkse Slikken. In de verte gakt een groepje ganzen. Een scholekster vliegt voorbij. 3 En wij dromen verder. Over een zout Zuiderdiep, over zeearend, zalm en steur. Over een gezond Haringvliet. Een droom die bewaarheid kan worden. Daar gelooft Natuurmonumenten in.

Op pad

Het Haringvliet opgeknapt betekent ook het hele Haringvliet beleven. Dat immers is het uitgangspunt van het Droomfonds. Natuur voor mensen, mensen voor natuur. ‘Dus maken we langs het hele Haringvliet naast bijzondere vogelhutten en wandel- en fietsroutes óók uitkijkpunten en speelvoorzieningen’, kondigt Paul Rutten, deelprojectleider Recreatie bij het Droomfonds aan. ‘Het Vogelobservatorium is uniek. Vanuit een ‘eivormige’ gebouwd kunstwerk, een soort vogelkijkhut heb je een panoramische blik over het Haringvliet. Bovendien is pal voor de hut een eilandje gemaakt. Vogels op enkele tientallen meters afstand.’ Het Haringvliet is groot, wijds en machtig. De luchten hoog en ver, vogels rondom en oneindige ruimte. Om die te ervaren, en het besef van land- waterovergangen te krijgen, moet je, zoals Rutten het uitdrukt, ‘de hoogte in’. Oftewel; op een aantal plekken langs het Haringvliet worden uitkijkpunten geplaatst. Verhogingen die landschappelijk mooi passen en voor vogels noch mensen storend zijn. Aan de kinderen wordt natuurlijk ook gedacht. Deltanatuur is waternatuur en dat zie je in de speelvoorzieningen terug. In Stellendam staat al de grote houten speelsteur; in Middelharnis een gloednieuwe natuurspeelplaats waar lekker gekliederd kan worden met water en klei. Plus een getijdentafel waar je met getijden kunt spelen. Van juni tot september is er de Waterbus die voor de verbinding tussen de steden Rotterdam en Dordrecht en de natuurgebieden bij Stellendam, Middelharnis en Tiengemeten, maar ook vestingstadje Hellevloetsluis zorgt. Rutten: ‘En dan is er ook nog een app in de maak om het Haringvliet virtueel vanuit de lucht te beleven en om vragen te stellen aan ‘de boswachter’. Het Haringvliet ervaren, ervan genieten. Daar gaat het ook om.’

Natuurmonumenten, Monica Wesseling.