Goeree-Overflakkee - Al eerder organiseerde de redactie van Koole Media Service samen met ir. Mirjam Nelisse, lid Provinciale Staten Zuid-Holland -energie/innovatie/infra- (VVD), een actie om boeren en telers in de regio van een eiland Goeree-Overflakkee een handje te helpen én een hart onder de riem te steken. Mirjam gaf de tip: "Voor degenen die bij de lokale boer of tuinder inkopen willen doen; hier een overzicht van huis-verkooppunten en boerderijwinkels. Haal je boodschappen op de fiets!" Ook rolde de goedlopende Facebookpagina 'Fietsen voor m'n eten - Goeree-Overflakkee / 'n Bietje Gezond' uit dankzij deze samenwerking. En wat niet iedereen weet: Nelisse woont en werkt zelf ook op 'de boerderij', dus weet waar ze het over heeft! Lees hieronder haar verhaal en uitleg over de te nemen beslissingen van landbouwbedrijven.

Onze boerderij: over duurzame teelt

"Wat misschien niet iedereen weet; we hebben thuis een boerderij. Eerder mochten we een week lang ons verhaal doen op @Boerburgertweet op Twitter. Dit account wordt elke week door een andere boer(in) “bewoond”. Doel is om boeren en burgers dichter bij elkaar te brengen en te vertellen over je boerderij.

We hebben uiteraard wat verteld over de zaai- en oogstwerkzaamheden, maar ook over de wat meer beladen onderwerpen, zoals onze afweging tussen gangbaar en biologisch boeren. Dit onderwerp roept vaak veel emoties op en, net als op Twitter, wil ik hier ook iedereen vragen om met respect te reageren. Ik ga uit van eigen kennis en argumenten.

Historie

Ik begin even met wat historie. Heel vroeger was natuurlijk alles “bio”. Maar er waren ook regelmatig misoogsten die tot hongersnoden leidden. Een bekend voorbeeld hiervan is de aardappelziekte phytophtora die zorgde voor enorme misoogsten in Ierland rond 1845. Met meer dan 1 miljoen doden tot gevolg. De Ierse boeren, die vaak in dienst waren van Britse landheren, moesten de nog goede aardappelen aan hen afstaan. Doordat bijna alle oogsten mislukten, bleef er weinig eten over voor de gewone bevolking. Waren er toen gewasbeschermingsmiddelen (door sommigen onterecht geframed als “landbouwgif”) geweest, dan hadden de aardappelen in Ierland beschermd kunnen worden tegen deze aardappelziekte. Veel mensen staan niet stil bij het feit dat er sinds de komst van gewasbeschermingsmiddelen in Noord-West Europa nooit meer een hongersnood is geweest als gevolg van misoogsten door plantenziekten.
Na de Tweede Wereldoorlog (waarin natuurlijk wel honger was, maar om een andere reden) werd ingezet op veel, goed en goedkoop eten produceren. Daarbij kwamen innovatieve ontwikkelingen in gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest. Destijds nog pittige middelen en hoeveelheden, onvergelijkbaar met nu. Denk aan DDT.
Gewasbeschermingsmiddelen hebben ons veel goeds gebracht: we hebben bijvoorbeeld geen honger meer. Heel belangrijk. Verder is voedsel betaalbaar geworden voor bijna iedereen. In Nederland besteden wij het laagste aandeel van ons inkomen aan voedsel, ter wereld. En ons voedsel is veilig (denk aan de babymelk voor China). Maar ook o.a. de laagste milieu footprint per kg product en de tweede exporteur ter wereld.

Duurzaam/Bio

De afgelopen tijd wordt er weer wat meer biologisch geteeld. Niet zoals vroeger, maar volgens de hedendaagse technieken. Je mag je product alleen biologisch noemen, als het gecertificeerd is door de certificeringsinstantie SKAL. Producten die bio geteeld maar niet gecertificeerd zijn, worden als gangbaar verkocht. Omschakelen van gangbaar naar biologisch is een proces dat soms wel 3 jaar kan duren voordat je een certificaat hebt. In die tijd doe je wel alle hoge investeringen die bij biologisch horen, maar krijg je nog wel de (lage) prijs van het gangbare product. Dat vergt nogal wat voor boeren die ervoor kiezen om biologisch te worden. Mensen die zeggen "dan word je toch bio", hebben vaak geen idee wat daar allemaal aan vast hangt.
Overigens is het ook een misverstand dat biologisch altijd wordt geteeld zonder gewasbeschermingsmiddelen. Ook biologische telers mogen middelen gebruiken, alleen geen synthetische middelen. En niet te vergeten: ook in de gangbare akkerbouw worden steeds meer middelen gebruikt die van organische oorsprong zijn. Wat dat betreft komt biologisch en gangbaar telen steeds dichter bij elkaar te liggen. Zo maken we de landbouw in Nederland steeds duurzamer.

Voor beide teeltwijzen zijn overigens argumenten te vinden. De keuze ligt uiteindelijk bij de boer. Die moet het doen. En bij de consument. Die moet het kopen. Op dit moment zijn er wel boeren die willen omschakelen naar bio, maar kunnen dat nog niet omdat er te weinig vraag is naar bio producten. Veel burgers zeggen wel biologisch te willen eten, maar zodra die burgers in de supermarkt komen, worden ze consument. En vaak wordt dan toch gekozen voor de laagste prijs.
Het marktaandeel bio wordt dus voor een groot deel bepaald door de consument. De boer moet daar ook zijn eigen keuze in maken. En daar is een heel aantal overwegingen dat een rol speelt. Ik noem er een aantal die voor ons een rol spelen:

  1. Bio vraagt meer arbeid, dus personeel. Dat moet je kunnen en willen
  2. Bij mechanisch onkruid wieden, verstoor je telkens de bodem. Dit heeft een negatief effect op bodemleven, bodembroeders, CO2/NOx/etc. uitstoot
  3. Grote kans op kleine- of misoogsten en oogst met een bemerking
  4. Sommige teelten die we nu hebben zijn moeilijk/onmogelijk biologisch.
  5. Twijfel of het per saldo de moeite waard is.

Veel mensen vragen aan ons of wij als gangbare akkerbouwers dan onbeperkt mogen spuiten en bemesten. Uiteraard niet! Een en ander is beperkt in wet -en regelgeving. Daar bovenop kun je gecertificeerd zijn. Bijvoorbeeld voor Global Gap.
Met certificering voldoe je aan strengere eisen dan de reguliere wet -en regelgeving. Een plus op je product dus. Meestal ook een plus op je kostprijs. Niet altijd een plus op je verkoopprijs! Ongeveer 15% van de boeren heeft Global Gap. Traceerbaarheid is een van de belangrijkste eisen.
We zijn ook Planet Proof gecertificeerd. Dat zijn nog minder boeren (enkele procenten). Dit certificaat draait vooral om milieueisen. Sommige eisen zijn wonderlijk, zo moesten we drie insectenhotels hebben, maar de omvang maakte niet uit.
Ook het Albert Heijn protocol hebben we behaald. Dat richt zich vooral op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Sommige middelen mag je niet gebruiken, terwijl ze wel wettelijk toegestaan zijn.

GRASP

Tenslotte GRASP. Dit certificaat focust op de veiligheid van personeel, stagiairs, etc.
Voor alle certificaten geldt dat ze jaarlijks verlengd moeten worden op basis van een inspectie. Afnemers eisen deze certificaten, maar hebben vaak geen extra geld over voor het betere product. Het voordeel zit erin dat je een bredere keuze hebt waar je je product kan verkopen.

Toekomst boer

Het verhaal dat soms over gangbare boeren rondgaat, dat die niets zouden willen en niet willen meebewegen met wat de maatschappij vraagt, is daarom een frame dat ons soms ook emotioneel raakt. Elke boer in Nederland teelt met oog voor mens, dier en omgeving. De grond doodspuiten, of de bodem uitputten is niet wat een boer wil. Wij leven van deze grond en willen die ook doorgeven aan de volgende generatie. Dat geldt voor biologische boeren en óók voor gangbare boeren.

Mirjam Nelisse