Middelharnis - Het 73e Bachconcert is aanstaande. Op zaterdag 30 november 2019, om 20.00 uur, hoopt organist Paul Kieviet, samen met zijn zoon Auke, in het kader van de serie Bach-orgelconcerten, in de Hervormde Kerk te Middelharnis, een uitvoering te verzorgen van het derde deel van de “Clavierübung” van Johann Sebastian Bach (1685-1750), waarbij hij zich beperkt tot de Preludium en Fuga in Es-dur (BWV 552) en de grote koraalvoorspelen. Auke Kieviet zal over de koralen improviseren op de vleugel. Lees hieronder meer.

Orgelmis van Johann Sebastian Bach
Een heel bijzonder Bachwerk is het, het Dritter Theil der Clavierübung. Organisten van naam, zoals Albert de Klerk (1917-1998), bestempelden deze muziek als het grootste en schoonste wat ooit voor orgel is geschreven.
Nadat door Bach zelf de kopergravure was gemaakt, werd in 1739 het derde deel van de Clavierübung, veelal aangeduid als “orgelmis”, te Leipzig in druk uitgegeven. De term Clavierübung was al twee keer eerder, namelijk in 1731 en 1735, door hem gebruikt als titel. Bach ontleende dit aan zijn voorganger Johann Kuhnau, die zijn klaviersuites al onder deze aanduiding liet verschijnen.
De “orgelmis” is een verzameling koraalbewerkingen en duetten die begint met een Preludium in Es en afgesloten wordt met een Fuga in Es, Bach heeft in dit werk de zes hoofdstukken van het christelijk geloof, zoals Maarten Luther die heeft samengevat in een grote catechismus voor volwassenen en een kleine voor kinderen, gevolgd aan de hand van koraalmelodieën die in de Lutherse eredienst gebruikelijk waren.

Die onderdelen met de daarbij passende koralen zijn:
1. de Tien Geboden: “Dies sind die heilgen zehn Gebot”
2. de Geloofsbelijdenis: “Wir glauben all’ an einen Gott”
3. het Onze Vader: “Vater unser im Himmelreich”
4. de Doop: “Christ unser Herr zum Jordan kam”
5. de Boete: “Aus tiefer Not schrei ich zu Dir”
6. het Avondmaal: “Jesus Christus, unser Heiland”

Van elk koraal maakte Bach twee bewerkingen: een grote en een kleine, analoog aan de beide catechismussen van de grote Reformator. In overeenstemming met de liturgie in de Lutherse eredienst liet hij al deze koraalbewerkingen voorafgaan door het Kyrie (drie grote en drie kleine koraalbewerkingen) en het Gloria. Het Gloria was voor hem het nu nog steeds bekende lied “Allein Gott in der Höh’ sei Ehr”.

Bach is vanaf zijn eerste jeugdjaren opgegroeid in een traditie en omgeving waarin de Bijbel, het gezangboek en de Lutherse catechismus een grote rol speelden. Een instructief boekje uit 1642 van schoolrector Andreas Reyher, gedrukt in Gotha (vlak bij Bachs geboorteplaats Eisenach) laat ons nog steeds zien welke liederen de kinderen (en dus Bach zelf!) iedere dag op school moesten zingen. Het waren… exact de gezangen die Bach nu gebruikt in zijn Dritter Theil der Clavierübung.

Veel is er in de loop van de tijden gespeculeerd over de Clavierübung III. In onze tijd hebben musicologen als dr. Albert Clement en Kees van Houten hierover zeer lezenswaardige boeken geschreven. Hoe dan ook, we hebben hier te maken met de meest diepzinnige koraalmuziek die ooit geschreven is. Een van de meest centrale werken uit zijn immense oeuvre. Bachs belangrijkste orgelwerk. Een enorme uitdaging voor de organist, en uitzonderlijk fraai om naar te luisteren.

Voorafgaand aan iedere koraalbewerking zal Auke Kieviet de melodie van het betreffende lied voor het voetlicht brengen in een improvisatie op de vleugel.

Paul Kieviet
Paul Kieviet studeerde aan het Rotterdams Conservatorium de hoofdvakken Orgel (Docerend Musicus en Uitvoerend Musicus), bij Arie J. Keijzer en Bernard Winsemius, Kerkmuziek bij Barend Schuurman en Theorie der Muziek bij Jan Kleinbussink en Ludwig Otten. Als organist is hij verbonden aan de Hervormde Gemeente en de Christelijke Gereformeerde Kerk te Middelharnis en de Hervormde Gemeente te Sommelsdijk. Hij bouwde een uitgebreide en bloeiende lespraktijk op. Aan Muziekgebouw Goeree-Overflakkee geeft hij muziektheorie. In 1985 won Paul Kieviet het Nationaal Orgelconcours in Leiden. Improvisatie studeerde hij bij Arie J. Keijzer en aan de Internationale Zomeracademie in Haarlem bij Klaas Bolt. Onlangs verschenen zijn meest recente cd’s, opgenomen op het Meere-orgel in Sommelsdijk: samenzang en improvisaties onder de titel Vox humana en literatuur onder het motto Van fluit traver tot carillon.

Auke Kieviet
Auke Kieviet heeft vanaf zijn vijfde jaar orgelles van zijn vader, Paul Kieviet. In 2012, 2016 en 2018 werd hij prijswinnaar op het orgelconcours te Oude-Tonge, en in 2014 en 2016 won hij de wisselbeker op het Jeugdsolistenconcours te Melissant. In 2017 won hij in zijn categorie de derde prijs en de publieksprijs op het eerste Ambitus Orgelconcours tijdens de finale in de St. Bavokerk te Haarlem, en op de tweede editie van datzelfde concours in 2019 won hij de eerste prijs in zijn categorie. Auke is één van de organisten bij de Christelijke Gereformeerde Kerk te Middelharnis. Sinds vorig jaar studeert hij aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.